Στην Ελλάδα η αρμοδιότητα εξωτερικού ελέγχου (external monitoring) των διαδικασιών αναγκαστικής απομάκρυνσης αλλοδαπών τρίτων χωρών (άρ.8 παρ. 6 Οδηγίας Επιστροφών) έχει ανατεθεί στον Συνήγορο του Πολίτη (ΣτΠ) (άρθρ.23 παρ.6 του Ν.3907/11 και 4004/4/57-ια ΚΥΑ (ΦΕΚ Β΄2870/24-10-2014), ο οποίος υλοποιεί ελέγχους από το 2014.

Το πεδίο των επιστροφών αποτελεί συνάρτηση του ευρύτερου φαινομένου της αντιμετώπισης της παράτυπης μετανάστευσης, που χαρακτηρίζεται από έντονη μεταβλητότητα και επηρεάζεται από πλήθος παραγόντων.

Με δεδομένα συνεχώς μεταβαλλόμενα, για το σχεδιασμό του έργου λαμβάνονται υπόψη κατ’ αρχήν η δυναμικότητα του Συνηγόρου, ως φορέα εξωτερικού ελέγχου σε δυνατότητα απόδοσης και ενίσχυσής της (capacity building) και τα διαθέσιμα συγκριτικά στοιχεία δειγματοληπτικών ελέγχων από άλλες ευρωπαϊκές χώρες.

Ωστόσο, κυρίαρχο στοιχείο του σχεδιασμού της Αρχής για την εκάστοτε περίοδο αναφοράς είναι το γεγονός ότι το έργο της Αρχής αποτελεί ομαλή προβολή και εξέλιξη του εξωτερικού ελέγχου, ο οποίος παραμένει δευτερογενής, σε σχέση με την ελεγχόμενη δράση των διαδικασιών επιστροφής και εν γένει των επιχειρήσεων αναγκαστικής απομάκρυνσης, που εκτελεί η ΕΛ.ΑΣ. Επομένως τελεί σε συνάρτηση με την ομαλή προβολή και εξέλιξη των υφισταμένων αναγκαστικών επιστροφών, απελάσεων/επανεισδοχών και του αριθμού των διοικητικά κρατουμένων προς επιστροφή αλλοδαπών. Σημειώνεται, ότι αποτελεί στρατηγική επιλογή του ΣτΠ η προτεραιότητα στον εξωτερικό έλεγχο επιχειρήσεων αναγκαστικής απομάκρυνσης σε εθνικές (αεροπορικές) επιστροφές, κοινές ευρωπαϊκές (αεροπορικές) επιστροφές και σε επανεισδοχές, ακτοπλοϊκές ή αεροπορικές, στην Τουρκία, οι οποίες γίνεται προσπάθεια από την ελληνική κυβέρνηση να αρχίσουν και πάλι να πραγματοποιούνται, διότι εκτιμά ότι στις περιπτώσεις αυτές προκύπτουν αυξημένες απαιτήσεις διαφάνειας και διασφάλισης τήρησης της νομιμότητας, και των θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων, σύμφωνα με τους διεθνείς κι ευρωπαϊκούς κανόνες και κατευθύνσεις.

Να επισημανθεί εδώ ότι οι δράσεις του ΣτΠ προγραμματίζονται σε ετήσια βάση, ακολουθώντας τον προγραμματισμό των υπόλοιπων πρωτογενώς εμπλεκόμενων αρμόδιων φορέων (ΕΛ.ΑΣ, FRONTEX κλπ).